لایحه فرونشست زمین در مجلس متوقف ماند | به‌ نظر می‌رسد که درک دقیقی از اهمیت این پروژه‌ها وجود ندارد

محمدآقامیری در مورد آخرین وضعیت لایحه فرونشست زمین در تهران با بیان اینکه جلسات متعددی برگزار کردیم و حتی طرحی تهیه شد که به تصویب شورای عالی استان‌ها رسید، اما در مجلس متوقف ماند، گفت: به‌ نظر می‌رسد که درک دقیقی از اهمیت این پروژه‌ها وجود ندارد.

وی با اشاره به پیگیری‌های گسترده مدیریت شهری در این زمینه یادآور شد: ما حتی طرح را به دفتر ریاست‌جمهوری فرستادیم و با برخی مشاوران رئیس‌جمهور هم جلسه گذاشتیم. صحبت‌هایی شد و علاقه‌مندی‌هایی نشان دادند. اما در نهایت، هیچ خروجی مشخصی نداشت. حتی طرح در یکی از برنامه‌های زنده تلویزیونی مطرح شد، ولی بعد از آن و همزمان با شروع جنگ ۱۲روزه، کلاً به فراموشی سپرده شد.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران با بیان اینکه بعد از بحران جنگ، موضوعاتی مانند کم‌آبی دوباره توجهات را جلب کرده است، اما همچنان به نظر می‌رسد طرح‌هایی از این دست در پیچ‌وخم‌های اداری و بی‌توجهی برخی دستگاه‌ها گرفتار شده‌اند، گفت: امیدوارم با یک عزم ملی و همکاری واقعی بین دستگاه‌ها، اجرای این پروژه‌های حیاتی از بن‌بست خارج شود.

آقامیری با اشاره به وضعیت بحرانی منابع آب زیرزمینی تهران اظهار کرد: اگر ۱۰ سال پیش بحران را اعلام می‌کردیم و به‌ موقع وارد عمل می‌شدیم، امروز کار به این نقطه نمی‌رسید. اما حالا که مخازن زیرزمینی یکی‌یکی در حال از بین رفتن هستند و وضعیت نامناسب شده، تازه متوجه شده‌ایم چه بلایی سرمان آمده است.

وی با بیان اینکه بحران کم‌آبی نتیجه مستقیم سوءمدیریت منابع آبی در دهه‌های گذشته است، گفت: آبخوان‌های شهر تهران به‌ مرور از بین رفته‌اند. مخازن زیرزمینی که می‌توانستند آب را ذخیره و مجدداً در اختیار ما قرار دهند، دیگر وجود ندارند. این فروپاشی به‌ صورت تدریجی رخ داده، اما هشدارهای آن نادیده گرفته شد.

طرح‌ها در مورد فرونشست زمین در پیچ‌وخم‌های اداری و بی‌توجهی برخی دستگاه‌ها گرفتار شده‌اند. امیدوارم با یک عزم ملی و همکاری واقعی بین دستگاه‌ها، اجرای این پروژه‌های حیاتی از بن‌بست خارج شود.

آقامیری در مورد برنامه های اجرایی برای مهار فرونشست زمین افزود: ما برنامه‌ای داریم که اگر اجرایی شود، ظرف ۱۰ سال می‌توانیم وضعیت فرونشست را به صفر برسانیم. پس از آن، سطح آب زیرزمینی به‌تدریج افزایش خواهد یافت. زمانی در تهران با حفر چاه ۴ یا ۵ متری به آب می‌رسیدیم و همه باغات با چاه‌های کم‌عمق آبیاری می‌شدند، اما حالا تمام چاه‌ها خشک شده‌اند و اگر آب داشتند، درخت‌ها خشک نمی‌شدند.

وی ادامه داد: نگاه برخی دستگاه‌ها به این بحران، روزمره و سطحی است. مثلاً وقتی می‌گوییم برنامه ۱۰ ساله داریم، می‌گویند مردم الآن آب می‌خواهند، برو از سد بیار یا اجازه بده چاه ۳۰۰ متری بزنیم. این نوع برخورد، حل مسئله نیست. ما باید همزمان با اقدامات اضطراری برای تأمین آب، روی احیای منابع زیرزمینی نیز تمرکز کنیم، چرا که بعد از ۲ تا ۳ سال، نتایج این برنامه در کیفیت منابع آب زیرزمینی نمایان خواهد شد.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران گفت: ما وظایف و مأموریت‌های تمام دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها را در این زمینه مشخص کرده‌ایم؛ چه در حوزه شهری و چه در بیرون از شهر، مثل آبخیزداری، کشاورزی و منابع طبیعی. این برنامه‌ها تعریف شده و مدل اجرای آن نیز آماده است. در مجلس دوره قبل، این طرح را با دفاع مفصل مطرح کردیم. حتی برخی نمایندگان و دستگاه‌ها که در ابتدا مخالف بودند، با منطق قانع شدند و طرح رأی آورد، اما به‌خاطر پایان دوره مجلس، به صحن نرسید. در دوره بعدی نیز در فرآیندهای اداری مجلس گم شد و حذف شد.

وی گفت: مرکز پژوهش‌های مجلس سال گذشته دوباره طرح را بررسی کرد. رئیس کمیسیون همانی بود که در دوره قبل با ذهنیتی مثبت همراه ما بود. با دو جلسه کار پیش رفت؛ در حالی که در دوره قبلی، ۷ جلسه سنگین داشتیم و در مقاطعی حتی ناامید شده بودیم. اما سرانجام با اکثریت آرا در کمیسیون مصوب شد.

آقامیری با بیان اینکه «آب با برق و گاز تفاوت دارد»، تصریح کرد: برق و گاز وقتی استفاده می‌شوند، تمام می‌شوند، اما آب بخشی از یک چرخه است. آبی که استفاده می‌شود، باید به زمین برگردد. اما ما میلیون‌ها متر مکعب آب از چاه می‌کشیم، استفاده می‌کنیم و بعد در قالب فاضلاب از سیستم خارج می‌کنیم؛ بدون اینکه اجازه بدهیم مجدداً به سفره‌های زیرزمینی بازگردد.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران ادامه داد: قبلاً فاضلاب شهری از طریق چاهها جذب زمین می‌شدند، اما از زمانی که شبکه‌های فاضلاب شهری شکل گرفتند – مثلاً در تهران که حالا بیش از ۹۰ درصد آن تحت پوشش فاضلاب است – دیگر پسابی به زمین بازنمی‌گردد. این یکی از اصلی‌ترین دلایل فرونشست زمین در شهرهاست.

وی گفت: ما شهر را به‌گونه‌ای طراحی کرده‌ایم که هیچ قطره‌ای از بارندگی، شانس نفوذ به زمین ندارد. کف خیابان‌ها آسفالت است، پیاده‌روها سنگ‌فرش شده‌اند، بام‌ها ایزوگام‌اند و پارک‌ها نیز سطحی سخت و نفوذناپذیر دارند. در نتیجه تمام آب‌های سطحی هدایت می‌شود و چیزی به زمین نمی‌رسد.

حل فرونشست در تهران نیازمند عزم ملی و همکاری واقعی دستگاه‌ها/ لزوم احیاء چاه های جذبی با استفاده از پساب تصفیه‌ شده

عضو شورای شهر تهران گفت: از طرفی، سالانه چندین متر کف‌شکنی می‌کنیم تا بتوانیم از چاه‌های عمیق‌تر آب بکشیم. یعنی در حالی‌که سطح سفره پایین می‌رود، ما هم مدام با کف‌شکنی به آن فشار می‌آوریم. این روند اگر متوقف نشود، پیامدهای فاجعه‌بارتری در انتظار شهر تهران خواهد بود. راه‌حل آن‌ هم فقط با همکاری همه‌ جانبه و اجرای برنامه‌ای دقیق در بازه زمانی میان‌مدت امکان‌پذیر است.

آقامیری اظهار کرد: تمام حرف ما این است که آب، برخلاف دیگر منابع مثل گاز یا برق، قابلیت بازچرخانی دارد. این فقط یک تئوری نیست، راهکار هم دارد و ما برای آن ده‌ها نمونه موفق بین‌المللی داریم. ما نزدیک به ۲۰ کشور را بررسی کردیم؛ ایران اولین کشوری نیست که با بحران منابع آب زیرزمینی مواجه شده باشد. حتی آمریکا هم حدود ۱۰۰ سال پیش این مسیر را آغاز کرده و حالا نتیجه‌اش را می‌بیند.

وی افزود: بسیاری از کشورها مثل چین، آمریکا، ژاپن و حتی برخی کشورهای خشک، منابع آب زیرزمینی‌شان را به‌کلی از دست داده بودند، اما با برنامه‌ریزی و تزریق مصنوعی آب به سفره‌های زیرزمینی، توانستند نه‌ تنها جلوی نشست زمین را بگیرند، بلکه سطح منابع زیرزمینی را هم افزایش دهند.

تمام حرف ما این است که آب، برخلاف دیگر منابع مثل گاز یا برق، قابلیت بازچرخانی دارد. این فقط یک تئوری نیست، راهکار هم دارد و ما برای آن ده‌ها نمونه موفق بین‌المللی داریم. ما نزدیک به ۲۰ کشور را بررسی کردیم؛ ایران اولین کشوری نیست که با بحران منابع آب زیرزمینی مواجه شده باشد. حتی آمریکا هم حدود ۱۰۰ سال پیش این مسیر را آغاز کرده و حالا نتیجه‌اش را می‌بیند.

عضو شورای شهر تهران با اشاره به تجربه موفق ژاپن گفت: در ژاپن ارتفاع سطح آب زیرزمینی در برخی مناطق به منفی ۳۵ متر رسیده بود. اما امروز با اجرای طرح‌های احیای سفره‌های آب، این عدد به منفی ۵ رسیده است. این یعنی آب ۳۰ متر آنهم فقط با بازچرخانی و تزریق هدفمند بالا آمده است.

وی با بیان اینکه زمین خود بهترین تصفیه‌کننده برای آب است، تصریح کرد: باید پساب‌ها و آب‌های بازیافتی را، به‌ جای هدر دادن در صنایع یا کشاورزی غرقابی، به سفره‌های زیرزمینی تزریق کرد تا دوباره در چرخه طبیعی قرار گیرد. ما هم اگر این کار را انجام دهیم، بعد از دو تا سه سال سطح آب زیرزمینی‌مان شروع به بالا آمدن می‌کند.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران ادامه داد: در حال حاضر در تهران چاه‌ها باید ۶۰ متر حفاری شوند تا به آب برسند. این در حالیست که در گذشته با عمق ۴ یا ۵ متر به آب می‌رسیدیم. البته تهران خودش یک ویژگی جغرافیایی منحصربه‌فرد دارد که اگر درست مدیریت شود، می‌تواند یک مزیت باشد.

وی توضیح داد: ما در تهران از شمال تا جنوب شهر حدود ۹۰۰ متر اختلاف ارتفاع داریم. یعنی در یک مسیر ۵۰ کیلومتری این مقدار شیب وجود دارد، اما به‌دلیل شیب ملایم، انسان آن را احساس نمی‌کند. همین شیب ملایم، پتانسیل ایجاد سفره‌های زیرزمینی بسیار غنی را فراهم کرده، به شرط آنکه بلد باشیم چگونه با آب رفتار کنیم.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران گفت: اگر بتوانیم با استفاده از روش‌هایی که تعریف کرده‌ایم، آب را مجدداً به زمین تزریق کنیم، نه‌ تنها چاه‌های خشک احیا می‌شوند، بلکه تا چهار یا پنج سال آینده سطح منابع آبی به‌ شدت بهبود می‌یابد. در غیر این صورت، اگر همین روند فعلی ادامه یابد، میزان آب قابل استفاده ما به کمتر از ۳۰ درصد فعلی می‌رسد.

آقامیری افزود: ما الآن منابع آبی داریم که اگر درست مدیریت شوند و به چرخه طبیعی بازگردند، دیگر نیازی به فشار مضاعف بر سدها و منابع آب سطحی نداریم. اگر این آب‌ها در محل تصفیه و مجدداً به زمین برگردند، می‌توانند تغذیه طبیعی سفره‌ها را انجام دهند.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران ادامه داد: ایده اصلی ما این است که با استفاده از پساب تصفیه‌ شده، چاه‌های جذبی را دوباره احیا کنیم و اکوسیستم طبیعی زمین را به وضعیت اولیه‌اش بازگردانیم. یعنی طبیعت را به خودش بسپاریم. این همان چیزی است که ما در قالب طرح‌های شهری و نیز در خارج از شهرها تعریف کرده‌ایم.

وی در پایان خاطرنشان کرد: نتوانستیم برخی جلسات مشورتی را برگزار کنیم. مشاوران ما آماده هستند و بنا بود که جلسه‌ای با آن‌ها بگذاریم تا جزئیات اجرایی طرح را نیز ارائه دهند.

منبع:ایسنا